Παπαδημητρίου Νεφρολιθίαση - Κλινική εικόνα και διάγνωση
Ποια είναι τα συμπτώματα της νεφρολιθίασης; Ποιες άλλες παθήσεις πρέπει να αποκλειστούν;
Η νεφρολιθίαση μπορεί να μην έχει κανένα σύμπτωμα και να βρεθεί τυχαία σε απεικονιστικό έλεγχο ή να εκδηλωθεί με κολικό.
Ο κολικός του νεφρού και του ουρητήρα έχει συνήθως πολύ θορυβώδη εικόνα. Είναι ένας πολύ έντονος και ξαφνικός πόνος στη νεφρική χώρα που δεν υποχωρεί με κανένα σχεδόν απλό παυσίπονο και συνοδεύεται από τάση για εμετό και συχνά εμετό. Ο ασθενής που πονά είναι ανήσυχος και κινείται διαρκώς μη μπορώντας να ανακουφιστεί σε καμία θέση. Συχνά παρατηρούνται εφίδρωση, ταχυκαρδία και ταχύπνοια και ο άρρωστος έχει όψη πάσχοντος. Πυρετός δεν εμφανίζεται παρά μόνο σε περιπτώσεις που η λιθίαση προκαλεί ουρολοίμωξη λόγω της στάσης των ούρων. Η πιθανότητα να συμβεί αυτό είναι περίπου 7% και αυξάνεται σε διαβητικούς και ανοσοκατεσταλμένους ασθενείς. Μακροσκοπική ή μικροσκοπική αιματουρία συνυπάρχει στις περισσότερες περιπτώσεις (85%). Ο ασθενής δηλαδή είτε βλέπει κόκκινα ή ροζ τα ούρα του ή βρίσκεται αίμα στο μικροσκόπιο στην εξέταση των ούρων.
Άλλες παθήσεις που μπορούν να δίνουν παρόμοια συμπτώματα και πρέπει να αποκλειστούν είναι κυρίως η απόφραξη του εντέρου (ειλεός), η οξεία σκωληκοειδίτιδα, η οξεία εκκολπωματίτιδα του παχέος εντέρου, η εμβολή μεσεντερίου αρτηρίας, τα ανευρύσματα της κοιλιακής αορτής, το έλκος του στομάχου και η οξεία χολοκυστίτιδα (φλεγμονή της χοληδόχου κύστεως).
Όταν η πέτρα έχει κατέβει από το νεφρό και έχει σφηνωθεί στον ουρητήρα, εκτός των παραπάνω, προστίθεται και πόνος κατά μήκος του ουρητήρα με αντανάκλαση πολλές φορές στα γεννητικά όργανα. Όταν ο λίθος είναι πολύ κοντά στην ουροδόχο κύστη υπάρχει ένα έντονο αίσθημα συνεχούς επιθυμίας για ούρηση και αίσθησης ότι η κύστη δεν αδειάζει. Σε παραμελημένες περιπτώσεις ο νεφρός διατείνεται σε χρόνια βάση (χρόνια υδρονέφρωση) με τελικό αποτέλεσμα τη λέπτυνση του νεφρικού φλοιού και την απώλεια της λειτουργικότητάς του (μη λειτουργικός νεφρός).
Πώς γίνεται η διάγνωση της νεφρολιθίασης;
Η διάγνωση θα στηριχθεί στα συμπτώματα, στην κλινική εξέταση και στον απεικονιστικό έλεγχο. Στην κλινική εξέταση υπάρχει ευαισθησία συνήθως στην περιοχή του νεφρού (σημείο Giordano).
Οι εξετάσεις που πιθανώς θα ζητήσει ο ουρολόγος σας είναι:
1. Η απλή ακτινογραφία νεφρών, ουρητήρων και κύστης (ΝΟΚ) συνήθως είναι η πρώτη εξέταση που θα ζητήσουμε .Το 80% περίπου των λίθων είναι ακτινοσκιεροί και φαίνονται στην απλή ακτινογραφία. Υπάρχουν όμως πολλές περιπτώσεις που είτε επειδή επιπροβάλλουν πάνω σε κόκκαλα της λεκάνης, είτε υπάρχει σημαντικό περιεχόμενο του εντέρου σε κόπρανα, είναι αδύνατο να εντοπιστούν. Το αν ο λίθος φαίνεται στην απλή ακτινογραφία έχει σημασία για το αν μπορεί να δοκιμαστεί εξωσωματική λιθοθρυψία (για να γίνει εξωσωματική λιθοθρυψία στον ουρητήρα θα πρέπει ο λίθος να μπορεί να εστιάσει με ακτινοσκόπηση).
2. Το υπερηχογράφημα των νεφρών και της ουροδόχου κύστεως είναι μία απλή και ακίνδυνη εξέταση με μηδενική ακτινοβολία, απεικονίζει και τους μη ακτινοσκιερούς λίθους στο νεφρό (που δεν φαίνονται με την απλή ακτινογραφία) και δείχνει συνήθως την απόφραξη όταν υπάρχει (διάταση του νεφρού-υδρονέφρωση). Μειονέκτημα είναι ότι συνήθως δεν εντοπίζει τους λίθους στον ουρητήρα. Εξαίρεση είναι όταν υπάρχει πέτρα στα τελευταία 2-3 εκατοστά του ουρητήρα προς την κύστη, οπότε μπορεί συνήθως να φανεί υπερηχογραφικά αν η κύστη έχει αρκετά ούρα και ο γιατρός είναι υποψιασμένος με βάση την κλινική εικόνα.
3. Η ενδοφλέβια πυελογραφία. Είναι μία κλασσική ακτινολογική εξέταση που πλέον σπάνια θα ζητήσουμε.
4. Η αξονική τομογραφία είναι η πλέον σύγχρονη εξέταση. Τα νέα μηχανήματα που μπορούν να παίρνουν πολύ λεπτές τομές των νεφρών και των ουρητήρων μπορούν να εντοπίσουν σχεδόν το 100% των λίθων. Μειονέκτημα είναι η ακτινοβολία, αλλά με τα νέα πρωτόκολλα χαμηλής ενέργειας αυτή έχει ελαττωθεί σημαντικά. Στην κλινική πράξη στην Ελλάδα, θα τη ζητήσουμε συνήθως όταν η ακτινογραφία ΝΟΚ και το υπερηχογράφημα δεν έχουν ξεκαθαρίσει τη διάγνωση.