Παπαδημητρίου Ουροδυναμικός έλεγχος
Ο ουροδυναμικός έλεγχος (ή ουροδυναμική μελέτη) είναι μία εξειδικευμένη εξέταση που αποτελεί τον καλύτερο τρόπο αντικειμενικής εκτίμησης της λειτουργίας και δυσλειτουργίας του κατώτερου ουροποιητικού συστήματος σε άνδρες και γυναίκες. Στο ιατρείο μας λειτουργεί σύγχρονο Ουροδυναμικό Εργαστήριο με εξοπλισμό της κορυφαίας Ολλανδικής Εταιρίας MMS και Νευροουρολογικό Ιατρείο, το οποίο είναι και το μοναδικό στους νομούς της Περιφέρειας Στερεάς Ελλάδας. Η Ουροδυναμική αποτελεί ένα από τα βασικά πεδία ενδιαφέροντος του κυρίου Παπαδημητρίου και το βασικό αντικείμενο της εξειδίκευσής του.
Ποια είναι η σημασία του ουροδυναμικού ελέγχου;
Εκτιμάται με απλά λόγια πώς λειτουργεί η ουροδόχος κύστη και η ουρήθρα και αν επιτελούν σωστά το ρόλο τους κατά την αποθήκευση των ούρων και κατά την ούρηση. Ο άμεσος στόχος της ουροδυναμικής είναι η αναπαραγωγή του συμπτώματος ή συμπτωμάτων του ασθενούς κάτω από ελεγχόμενες και μετρήσιμες συνθήκες, ώστε να μπορεί να εντοπιστεί η αιτία της δυσλειτουργίας. Αυτό θα οδηγήσει στη σωστή επιλογή θεραπείας και θα αποτελέσει τη βάση για μελλοντική σύγκριση και παρακολούθηση
Η ουροδυναμική εξέταση απαιτεί την τοποθέτηση 2 πολύ λεπτών καθετήρων στην κύστη και στο ορθό και με αυτό τον τρόπο καταγράφονται οι πιέσεις μέσα στην κύστη, στην κοιλιά και η πίεση του μυός που λέγεται εξωστήρας. Έτσι ο ουρολόγος μπορεί να εξηγήσει συμπτώματα όπως η ακράτεια ούρων, η συχνουρία, η επιτακτικότητα, η διακοπτόμενη ούρηση και το ατελές άδειασμα της ουροδόχου κύστης.
Ο ουροδυναμικός έλεγχος είναι πολύ σημαντικός σε νευρολογικούς ασθενείς όπου υπάρχει ,εκτός των άλλων, και κίνδυνος βλάβης των νεφρών λόγω των αυξημένων πιέσεων στην κύστη. Ο βασικός νευροουρολογικός στόχος σε αυτούς τους αρρώστους είναι η μακροπρόθεσμη προστασία της νεφρικής λειτουργίας. Τέτοιοι ασθενείς είναι κυρίως όσοι έχουν υποστεί κατάγματα σπονδυλικής στήλης, οι ασθενείς με σκλήρυνση κατά πλάκας και ασθενείς με εκ γενετής ανωμαλίες της σπονδυλικής στήλης (δισχιδής ράχη και μηνιγγομυελοκήλη). O ουροδυναμικός έλεγχος βοηθά καθοριστικά στο σχεδιασμό της κατάλληλης θεραπείας. Επίσης μπορεί να είναι χρήσιμος στην εκτίμηση παιδιών με ειδικά προβλήματα στην ούρηση, όπως επιμένουσα νυκτερινή ενούρηση και ατελή κένωση της κύστης.
Πότε χρειάζεται να γίνει ουροδυναμικός έλεγχος;
Σε γενικές γραμμές οι κύριες ενδείξεις για την πραγματοποίηση ουροδυναμικής μελέτης είναι:
1. Η ακράτεια των ούρων σε γυναίκες και άνδρες, όταν η αρχική συντηρητική θεραπεία έχει αποτύχει.
2. Αποτελεί τον χρυσό κανόνα και αναντικατάστατη εξέταση στους ασθενείς με νευρογενή κύστη (καταγματίες σπονδυλικής στήλης με βλάβη του νωτιαίου μυελού, σκλήρυνση κατά πλάκας, μηνιγγομυελοκήλη, συριγγομυελία, μετά από μεγάλα χειρουργεία της λεκάνης με βλάβες των πυελικών νεύρων, όπως η κοιλιοπερινεϊκή εκτομή ή η χαμηλή πρόσθια εκτομή του παχέος εντέρου).
3. Σε γυναίκες με χαλάρωση του πυελικού εδάφους και σοβαρές προπτώσεις πυελικών οργάνων, όπως κυστεοκήλη ή πρόπτωση μήτρας πριν τη χειρουργική διόρθωση.
4. Σε άνδρες πριν την προστατεκτομή σε ειδικές περιπτώσεις (υποψία νευρολογικής αιτιολογίας για τα συμπτώματα στην ούρηση, όπως σε ινσουλινοεξαρτώμενο σακχαρώδη διαβήτη, σε πολύ νέους άνδρες κάτω των 50 ετών με σοβαρά συμπτώματα ή επίσχεση ούρων, σε πολύ μεγάλα υπολείμματα ούρων άνω των 300 ml προς αποκλεισμό υπολειτουργίας ή ασυστολίας του εξωστήρα, όταν έχει προηγηθεί χειρουργείο προστάτη χωρίς καλά αποτελέσματα, όταν έχει προηγηθεί μεγάλο χειρουργείο στην πύελο με πιθανή βλάβη στα πυελικά νεύρα, όπως για παράδειγμα μεγάλα χειρουργεία για καρκίνο του παχέος εντέρου).
Η ουροδυναμική πρέπει να εκτελείται μόνο όταν τα αποτελέσματα της πρόκειται να επηρεάσουν τη λήψη της θεραπευτικής απόφασης.
Ποια είναι τα πιο συνηθισμένα ευρήματα της εξέτασης και πώς κατευθύνουν τη θεραπεία;
Συνηθισμένο εύρημα σε ασθενείς με ακράτεια ούρων είναι η ουροδυναμική ακράτεια προσπαθείας, όπου ουσιαστικά διαπιστώνεται ότι , ενώ η κύστη δουλεύει φυσιολογικά, είναι αδύναμος ο σφιγκτήρας της ουρήθρας και το πυελικό έδαφος και δεν επαρκούν για να συγκρατήσουν τα ούρα όταν αυξάνει απότομα η ενδοκοιλιακή πίεση (π.χ με το βήχα, το φτέρνισμα και το περπάτημα). Αυτό είναι πολύ συχνό στις γυναίκες μετά τα 50 έτη και την εμμηνόπαυση ,αλλά και σε άνδρες συνήθως μετά από ριζική προστατεκτομή. Θα συστηθούν ασκήσεις πυελικού εδάφους συνήθως, απώλεια βάρους και επί αποτυχίας χειρουργική αντιμετώπιση.
Άλλο συχνό εύρημα του ουροδυναμικού ελέγχου είναι η υπερλειτουργικότητα του εξωστήρα, ακούσιες δηλαδή συσπάσεις της κύστης χωρίς τη θέληση του ασθενούς. Αυτό συνήθως προκαλεί επιτακτικότητα , ξαφνική δηλαδή έντονη επιθυμία για ούρηση που είναι αδύνατο να ανασταλεί και ο ασθενής πρέπει να τρέξει στην τουαλέτα. Αυτό το εύρημα είναι εξαιρετικά συχνό στους νευρολογικούς ασθενείς, ειδικά στη σκλήρυνση κατά πλάκας, μετά από εγκεφαλικό επεισόδιο και σε κακώσεις του νωτιαίου μυελού. Συστήνονται αλλαγές του τρόπου ζωής, για παράδειγμα περιορισμός του καφέ, της coca-cola, του τσαγιού και γενικά των υγρών και υπάρχουν και κατάλληλα φάρμακα που λέγονται αντιχολινεργικά.
Πώς γίνεται η εξέταση και τι προετοιμασία χρειάζεται;
Η ουροδυναμική μελέτη συνολικά μαζί με τη λήψη ιστορικού, την κλινική εξέταση και τη συζήτηση των αποτελεσμάτων απαιτεί περίπου μιάμιση ώρα. Γίνεται πάντα κατόπιν ραντεβού. Η εξέταση πρέπει να γίνεται σε ήρεμο περιβάλλον, χωρίς βιασύνη, χωρίς τεχνικά προβλήματα και να τηρούνται οι οδηγίες της Διεθνούς Εταιρίας Εγκράτειας.
Αρχικά θα ζητηθεί από τον ασθενή να βγάλει τα ρούχα του από τη μέση και κάτω και να φορέσει μία ειδική εξεταστική ποδιά. Δεν απαιτείται κάποια ειδική προετοιμασία και ο ασθενής μπορεί ελεύθερα να φάει και πιεί οτιδήποτε επιθυμεί πριν την εξέταση. Ανάλογα με την περίπτωση, πιθανώς θα ζητηθεί η λήψη μίας και μόνο ταμπλέτας αντιβιοτικού προληπτικά πριν την εξέταση, αν και όλα τα υλικά είναι αποστειρωμένα και μίας χρήσεως, πετιούνται δηλαδή μετά την εξέταση.
Ένα τυπικό ουροδυναμικό test διαρκεί καθαρά συνήθως 30 λεπτά. Προηγείται η λήψη του ιστορικού και η κλινική εξέταση. Επίσης αρχικά πραγματοποιείται υπερηχογράφημα νεφρών και ουροδόχου κύστεως. Ο ουροδυναμικός έλεγχος δεν πονά, μπορεί να προκαλέσει μόνο μία μικρή ενόχληση στην αρχή. Αποτελείται από τις εξής επιμέρους εξετάσεις:
1) Ουροροομετρία (uroflowmetry)
Αποτελεί την πιο απλή μορφή ουροδυναμικής και είναι μία μη επεμβατική εξέταση. Τόσο η Ευρωπαϊκή Ουρολογική Εταιρία, όσο και η Διεθνής Εταιρία Εγκράτειας προτείνουν την ροομετρία ως απαραίτητη αρχική εξέταση στους ασθενείς με συμπτώματα από το κατώτερο ουροποιητικό σύστημα ή ακράτεια ούρων. Επίσης είναι μία πολύ χρήσιμη εξέταση σε παιδιά με συμπτώματα, όπως συχνουρία, νυκτερινή ενούρηση και ατελή κένωση, σε συνδυασμό με ηλεκτρομυογράφημα του πυελικού εδάφους.
Το ροόμετρο είναι ένα ειδικό σύγχρονο μηχάνημα που επικοινωνεί ασύρματα με τον κεντρικό υπολογιστή. Θα ζητηθεί αρχικά στον εξεταζόμενο που νοιώθει μία φυσιολογική επιθυμία για ούρηση να ουρήσει μέσα στο μηχάνημα, αφού η πόρτα κλείσει και ο γιατρός απομακρυνθεί ώστε να εξασφαλίζεται η ιδιωτικότητα του ασθενούς. Για αυτό συμβουλεύουμε πριν την εξέταση τους ασθενείς να πίνουν περίπου ένα λίτρο νερού και να μην έχουν ουρήσει. Μετά θα υπολογιστεί με τον υπερηχογράφο αν μένουν ούρα στην κύστη και πόσα. Στο κεντρικό μηχάνημα καταγράφεται μία καμπύλη ούρησης που ουσιαστικά υποδηλώνει την ταχύτητα εξόδου των ούρων, το πόσο εύκολα δηλαδή ή δύσκολα βγαίνουν τα ούρα. Έτσι μπορούμε απλά και εύκολα να διαπιστώσουμε ποιοι ασθενείς ουρούν αποφρακτικά ή μη αποφρακτικά. Αξιολογούνται κυρίως η μέγιστη ροή ούρων (Qmax σε ml ανά δευτερόλεπτο), η ποσότητα των ούρων και ο χρόνος ροής. Η αποφρακτική ούρηση μπορεί να φαίνεται ως συνεχόμενη ροή χαμηλής ταχύτητας και παρατεταμένου χρόνου ή ως διακοπτόμενη ροή, η ούρηση δηλαδή σταματά και ξαναξεκινάει μία ή περισσότερες φορές. Τα σύγχρονα μηχανήματα δίνουν νομογράμματα, δηλαδή συγκρίνουν την ούρηση του εξεταζόμενου με φυσιολογικές τιμές και τον κατατάσσουν ως αποφρακτικό, οριακά αποφρακτικό ή μη αποφρακτικό. Η ουροροομετρία δεν μπορεί από μόνη της να διευκρινίσει αν η χαμηλή ροή οφείλεται σε υποκυστικό εμπόδιο, όπως η καλοήθης υπερπλασία του προστάτη ή σε πρόβλημα στον εξωστήρα της ουροδόχου κύστεως (χαμηλή συσταλτική ικανότητα ή ασυστολία του εξωστήρα). Αυτό διευκρινίζεται στη συνέχεια της ουροδυναμικής μελέτης με τη μελέτη πίεσης-ροής.
2) Κυστεομανομετρία πλήρωσης (filling cystometry)
Αφού τοποθετηθούν προσεκτικά οι δύο λεπτοί καθετήρες μέτρησης πιέσεων, ένας στην κύστη και ένας στο ορθό, η κύστη γεμίζει αργά από ένα ειδικό καθετήρα με αποστειρωμένο φυσιολογικό ορό και καταγράφονται οι πιέσεις που προαναφέρθηκαν. Το γέμισμα της κύστης γίνεται με ρυθμό που ορίζει ο εξεταστής ουρολόγος και εξαρτάται από το περιστατικό (για παράδειγμα γεμίζουμε με πολύ χαμηλότερο ρυθμό στους ασθενείς με κακώσεις του νωτιαίου μυελού). Με αυτόν τον τρόπο εκτιμάται η αισθητικότητα και η μέγιστη χωρητικότητα της κύστεως. Κατά τη διάρκεια του τεστ μπορεί να ζητηθεί από τον ασθενή να βήξει ή να αλλάξει θέση για να αναπαραχθεί η συμπτωματολογία. Επίσης ταυτόχρονα συχνά καταγράφεται και η δραστηριότητα των μυών του πυελικού εδάφους με 2 ειδικά αυτοκόλλητα ηλεκτρόδια, κυρίως σε νευρολογικούς ασθενείς. Αυτό λέγεται ηλεκτρομυογράφημα και χρησιμεύει στην εκτίμηση της κένωσης της κύστης.
Κατά τη διάρκεια της κυστεομανομετρίας πλήρωσης ζητάμε από τον εξεταζόμενο να μας δώσει πληροφορίες για την αίσθηση που έχει, πότε δηλαδή νοιώθει την πρώτη επιθυμία για ούρηση, τη φυσιολογική επιθυμία για ούρηση και πότε πλέον θέλει να ουρήσει επιτακτικά. Σημαντικά ευρήματα στην κυστεομανομετρία πλήρωσης είναι η ελαττωμένη ή αυξημένη αισθητικότητα, η χαμηλή ή αυξημένη χωρητικότητα της ουροδόχου κύστεως και πιθανές ακούσιες συσπάσεις του εξωστήρα. Οι χωρίς τη θέληση του ασθενούς συσπάσεις είναι ένα πολύ συχνό και σπουδαίο εύρημα της εξέτασης που μπορεί να ερμηνεύσει την επιτακτικότητα ή την επιτακτική ακράτεια (ο ασθενής θέλει άμεσα και επιτακτικά να ουρήσει και χάνει ούρα καθώς δεν προλαβαίνει να φθάσει στην τουαλέτα). Στην ιατρική ορολογία αυτό λέγεται υπερλειτουργικότητα του εξωστήρα και είναι συχνά η αιτία της ιδιοπαθούς υπερλειτουργικής κύστης και της ακράτειας σε νευρολογικούς ασθενείς. Ειδικά στους νευρολογικούς ασθενείς οι πολύ υψηλές ενδοκυστικές πιέσεις μπορούν να βάλουν σε κίνδυνο τη λειτουργία των νεφρών μέσω κυστεοουρητηρικής παλινδρόμησης. Για αυτό το λόγο ειδικά στις κακώσεις της σπονδυλικής στήλης και στην σκλήρυνση κατά πλάκας ο ουροδυναμικός έλεγχος είναι απαραίτητος και αναντικατάστατος.
3) Μελέτη πίεσης-ροής (pressure-flow study)
Στο τέλος του γεμίσματος της κύστης, ζητείται από τον ασθενή να ουρήσει και έτσι εκτιμάται και η φάση της ούρησης, αν δηλαδή η κύστη μπορεί να συσπαστεί κατάλληλα για να αδειάσει πλήρως ή αν υπάρχει υπερλειτουργικότητα της με παραμονή υπολείμματος. Σε ανθρώπους με ατελές άδειασμα της κύστης, είναι η πλέον κατάλληλη εξέταση για να διευκρινίσει αν αυτό οφείλεται σε απόφραξη κάτω από την κύστη ή σε αδυναμία του εξωστήρα να σπρώξει κατάλληλα. Συχνά αίτια υποκυστικής απόφραξης είναι η καλοήθης υπερπλασία του προστάτη, τα στενώματα της ουρήθρας και λειτουργικές αποφράξεις, κατά της οποίες στην ούρηση δεν χαλαρώνει το πυελικό έδαφος και αυτό εμποδίζει τη ροή των ούρων. Αυτό είναι συχνό σε κακώσεις του νωτιαίου μυελού, στη σκλήρυνση κατά πλάκας και σε ιδιαίτερα αγχώδεις ανθρώπους και παιδιά (δυσλειτουργική ούρηση). Παραμονή μεγάλου υπολείμματος ούρων (>150 ml) μπορεί να σχετίζεται με συχνές ουρολοιμώξεις ή με βλάβη στους νεφρούς.
Ο ουροδυναμικός έλεγχος είναι μία σημαντική λειτουργική εξέταση του κατώτερου ουροποιητικού συστήματος και συμβάλλει καθοριστικά στη διαχείριση των περίπλοκων περιστατικών. Ειδικά στη νευρογενή κύστη είναι αναντικατάστατος και απαραίτητος. Στο τέλος της εξέτασης, ο γιατρός θα σας εξηγήσει τα ευρήματά της και θα σχεδιαστεί η θεραπεία σας.
Ουροδυναμικό Εργαστήριο MMS
Αντλία έγχυσης
